قلعه قهقهه

این قلعه در دهستان «یافت» بخش ارشق مشکین‌شهر واقع شده است. این قلعه از شمال به قلعه چوپان (چوبان‌قالاسی) و روستای قره آغاج وروستای  چرچیلو، از غرب به رودخانه معروف دره‌رود و از شرق به روستای کنچوبه محدود می‌شود.

قلعه عظیم قهقهه در فاصله 70 کیلومتری شمال مشکین‌شهر بر قلعه کوه واقع است. این رشته کوههای کم ارتفاع که ادامه کوههای صلوات داغ است حد فاصل مغان ومشکین‌شهر به شمار می‌رود. در سمت غرب این قلعه، رودخانه «دره رود» (دروود) که از ارتفاعات سبلان سرچشمه گرفته و از جنوب به شمال در جریان است، قرار دارد. برای رسیدن به قلعه بعد از عبور از مشکین‌شهر به سمت شمال رفته و پس از گذشتن از روستاها وقشلاقها، عاقبت به روستای کنچوبه، چرچیلو و قره‌آغاج می‌رسیم. فاصله این روستا از قلعه حدود 5 کیلومتر است.

راه ورود به قلعه از طرف شمال می‌باشد که از دامنه کوه تا فراز قلعه نیم فرسخ (سه کیلومتر) است که باید از روی صخره‌های سنگی عبور کرد وخود را به پای قلعه رساند. این قلعه به وسیله برج وباروهایی مستحکم که از پستی و بلندی‌های کوه و عوارض طبیعی تبعیت می‌کند، محصور شده است و به عنوان یک قلعه نظامی مطرح بوده وطبعا از امکانات زیستی با توجه به وجود آب انبارها در داخل قلعه برخوردار بوده است. گرچه امروزه از آن استفاده نمی‌شود، اما زیبایی خود را که از تنوع حجمی وسایر روشهای مناسب و هیبت دفاعی تشکیل شده، حفظ نموده و جذبه خاصی برای بیننده ایجاد می‌کند. نزدیک بودن برجها به یکدیگر، علاوه بر آن که قدرت دفاعی ساکنان را افزایش داده بر زیبایی طرح بنا نیز افزوده شده است. برجهای موجود در این قلعه در شکلها و فرمهای مختلف هندسی ساخته شده است.

پس از طی مسیر پر پیچ و خم کوهستانی، اولین چیزی که نظر هر بیننده‌ای را در این قلعه به خود جذب می‌کند، دروازه ورودی قلعه است که از هیبت و صلابت خاصی برخوردار است و در ضلع شمالی قلعه قرار داشته و از یک دروازه ورودی و دو برج در طرفین آن تشکیل شده است.

در دو طرف دروازه ورودی دو برج(سکو) از جنس سنگ لاشه وتراشیده به ارتفاع چندین متر وجود دارد که محل استقرار محافظین بوده است. در ورودی با قوس هلالی و از جنس سنگ و آجر به عرض 2/5 متر ساخته شده است. و ارتفاع آن تا نوک قوس 3 متر است.در این قلعه هر حصاری یک دروازه دارد ولی حصار اصلی دارای چهار برج و دروازه آن دارای دو برج پنج ضلعی است. در محوطه بالای قلعه در شمال آن دیوارهایی است که از سنگ لاشه‌های تراشیده شده از نوع سنگهای رسوبی زرد، کرم، و آجری رنگ با ملات گچ و آهک احداث شده است. در صحن قلعه ساختمانها وآب انبارهایی واقع شده است که تمامی آب انبارها را بر روی صخره سنگی بوجود آورده‌اند و در ارتفاع حدود 5.2 متری از کف، در بعضی از آب انبارها سوراخهایی دیده می‌شود که در گذشته دو چوب به صورت ضربدری از یک طرف به طرف دیگر نصب می‌گردید و مواد غذایی را جهت سرد نگداشتن به آن می آویختند.

در قسمت شمالی قلعه در حال حاضر هفت برج و بارو با دیوارهای بلند و محکم احاطه شده است ودر دیوارهای شمال غربی کوه که شیب ملایم‌تری دارد برجهای دیده‌بانی به شکل استوانه وچند ضلعی وجود دارد که یک ساخلو ویا تیرانداز به راحتی می‌تواند از قلعه دفاع نماید. در محوطه بالای قلعه 17 عدد آب انبار بر روی صخره‌های سنگی شیب‌دار در ابعاد مختلف کنده شده است. بیشتر این انبارها به وسیله زندانیان کنده شده است. از این آب انبارها چند تای آن برای استحمام بوده، بقیه به مصارف مختلف می‌رسیده است.

به غیر از این آب انبارها در این محوطه، جایی که آب باران نمی‌تواند از روی صخره‌های سنگی به آنجا نفوذ کند آسیاب دستی سنگی رادر بطن صخره سنگی به شکل بیضی کنده‌اند که در مواقع لزوم بتوانند گندمها را در آن آرد نمایند. در محوطه بالای جنوب قلعه آثار ساختمانی با آجرهای قرمز به ابعاد21*21 سانتی‌متر در محوطه‌ای به ابعاد 5*11 متر احداث شده است که در حال حاضر از آن ساختمانها یک متر ارتفاع باقی است که احتمالا جایگاه فرمانده قلعه (کوتوال) بوده و یا اینکه محل سکونت حکمران یا زندانیان خصوصی شاهزاده بوده است.

در این قلعه با استفاده از وضع طبیعی صخره‌ها و انجام بعضی تغییرات صوری به صورت کوه بریهای محدود و جاسازی برای ساختن دیوارهایی چند در قسمت جنوبی قلعه موجبات بنایی را فراهم ساخته که از سه طرف مشرف به پرتگاه مخوف است واز یک طرف با شیار تنگ و باریک به داخل محوطه بالای قلعه راه دارد و این مکان احتمالا محل زندانیان سیاسی بوده است. نرسیده به در و معبر ورودی طاق هلالی شکل محوطه بابلی کهن دژ در سمت غرب قلعه از کناره پایین جداره بالای صخره و زیر باروهای قلعه و بالای برجک دیده بانی راهی وجود دارد که زیر صخره‌ها را به صورت کوه‌بری برش داده‌اند، در امتداد قریب آن سه حوض مستطیلی شکل را در بطن صخره کنده‌اند که از هیچ طرف آب باران و برف نمی‌تواند در آن جمع شود پس این محل نمی‌تواند مکان آب انباری باشد. زیرا بالای آنرا صخره‌های مسقف سنگی پوشانیده است و از طرف غرب به پرتگاه مشرف است پس این مکان احتمالا محل استراحتگاه قورچیان و دیده‌بانان قلعه بوده که هیچ گونه ارتباطی هم با زندانیان داخل کهن دژ نداشتند و یا اینکه محل نگهداری آذوقه و آلات جنگی بوده که بایستی دور از دسترس زندانیان باشد.